Leonardo da Vinci’nin 1495 tarihli bir taslağına ve çeşitli tarihi kaynaklarda yer alan bilgilere dayanarak, araştırmacılar gizli bir özelliği gün yüzüne çıkardılar.
MİLANO – İtalya’nın Milano şehrindeki Sforza Kalesi, 15. yüzyılda Dük Ludovico Sforza tarafından inşa edilmiştir. Zengin bir aristokrat olan Sforza, Leonardo da Vinci’den sanat eserleri, savunma yapıları ve silah tasarımları için siparişler vermiştir. Leonardo, sadece sanat ve bilim ile değil, aynı zamanda askeri yapı ve savunma sistemleri üzerindeki becerileriyle de öne çıkmıştır; Rönesans döneminde savaş stratejilerinde devrim niteliğinde tasarımlar geliştirmiştir.
Bilim insanları, Milano’daki bu Ortaçağ kalesinin altında, bir zamanlar yalnızca Leonardo’nun 1495 tarihli taslağına ve diğer tarihi kaynaklara dayanan savunma için tasarlanmış yeraltı geçitlerini keşfettiler. Bu geçitler, kalenin savunmasının ihlal edilmesi durumunda askerlere yol sağlaması amacıyla tasarlanmıştı.
Politecnico di Milano’nun Ocak ayında açıkladığı bu keşif, yeraltı radarı ve lazer tarama gibi tahribatsız yöntemler kullanılarak 15. yüzyıldan kalma Sforza Kalesi’nin yer altı yapılarının dijitalleştirilmesi üzerine yapılan araştırmaların bir sonucu olarak ortaya çıktı.
2021-2023 yılları arasında gerçekleştirilen araştırmalar, Politecnico di Milano Üniversitesi Mimarlık, Yapılı Çevre ve İnşaat Mühendisliği bölümünde mimar ve araştırma görevlisi olan Francesca Biolo’nun doktora tezi çerçevesinde başlamıştır.
Leonardo, muhtemelen gizli geçitleri, Sforza Kalesi’nde gözlemlenen benzer savunma yapılarının taslağında betimlemiştir. Bu taslağın yanında, Leonardo’nun “Son Akşam Yemeği” isimli ünlü duvar resmi için hazırladığı St. James’in üstünde yaptığı çalışmalar bulunmaktadır.
“Bulgularımız, tarihin şehirlerimizdeki derin izini bir kez daha hatırlatıyor,” diyen Biolo, tarih ve mimari arasındaki kapsamlı anlayışın bir araya gelmesiyle kültürel ve mimari mirasın korunmasına duyulan ihtiyacın daha iyi kavranabileceğini ifade etti.
Leonardo’nun kalenin inşasına ne kadar katkıda bulunduğu ise belirsizliğini koruyor. Ancak bu bulgu, Leonardo’nun Sforza Kalesi’nin tarihi ve mimari gelişimi üzerindeki etkisini güçlendirdiği vurgulanıyor.
Sforza Kalesi’ndeki gizli tüneller
Biolo ve ekibi, başlangıçta kalenin koruyucu dış duvarı olan Ghirlanda’nın altındaki alanı dijitalleştirmek istiyordu. Kale, turistlerin erişiminde olan bilinen bir yeraltı geçidine sahip. Ancak araştırma ekibi, yıllardır yalnızca varsayımlara dayanan ikinci bir gizli tüneli ortaya çıkardı.
Bu ikinci tünel, yüzeyin yaklaşık 1 metre altında yer almakta ve birincisine paralel olarak uzanmaktadır. Askerlerin düşman güçlerine karşı Ghirlanda’yı savunmak için bu gizli rotayı kullandığı düşünülmektedir, dedi Biolo.
Araştırmacılar, neredeyse tamamı tuğladan inşa edilmiş ve beşik tonozlu veya kavisli tavanlı başka tüneller de keşfettiler; bunlardan biri, Dük Ludovico Sforza’nın eşinin dinlenme yeri olan Santa Maria delle Grazie Bazilikası’na doğru uzanmaktadır. Ludovico, 1494-1498 yılları arasında Milano Dükalığı yapmıştır.
Tarihi kaynaklar, yasaklı dükün, ölen eşine kolayca ulaşmak için böyle bir tünel inşa etmiş olabileceğini öne sürmektedir. Biolo, tünelin bazilikaya bağlantısının doğrulanması için daha fazla araştırma yapılması gerektiğini belirtti. Ayrıca, ikinci bir yeraltı seviyesinde orta büyüklükte yeraltı odalarının da tespit edildiği ifade edildi.
Araştırmacılar, yer altındaki daha fazla yapının keşfedilebileceğini düşünüyor, ancak tüm yapıların haritalanmasının mümkün olmadığını da vurguladı. Kale, bir zamanlar mevcut durumundan yaklaşık altı kat daha büyük bir alana yayılıyordu ve bugün görülen binanın ayak izi yaklaşık 40.000 metrekaredir.
Kale, Napolyon savaşları sırasında ve 19. yüzyılın sonlarında geniş çaplı yıkımlar ve restorasyon süreçlerine tabi tutulmuştur. “Ancak bu yeni bulgular, geçmişin izlerinin hala kaybolmadığını gösteriyor,” dedi Biolo. “Yeraltı, geçmişimizin izlerini taşıyor; sadece bu dönemden değil, geçmişin birçok çağından.”
Politecnico di Milano’daki araştırmacılar, radar teknolojisini kullanarak yer altındaki tünelleri haritalandırmayı başardı.
Leonardo, 1400’lerin sonlarında Dük Ludovico Sforza’nın sarayında teveccüh gören biri olarak, burada bulunan Sala delle Asse odasında bir resim sipariş edilmesinin yanı sıra, Ghirlanda ve çok sayıda geçit sistemi ile benzer savunma yapıların çizimlerini yapmıştır.
Charlottesville’deki Virginia Üniversitesi’nde sanat tarihi profesörü ve Leonardo uzmanı Dr. Francesca Fiorani, geçmişin olabildiğince doğru bir şekilde yeniden inşa edilmesinin önemine dikkat çekti. “Leonardo’nun çizimleri çoğunlukla mimari çizimlerin, yenilikçi binalar için fikirlerin zihinsel egzersizleri olduğunu biliyoruz, ancak bunlar gerçek inşaat için plan olarak değil, sadece kağıt üzerindeki tasarımlar olarak düşünülmelidir,” dedi.
İlgili makale: Arkeologlar Bayeux Gobleninde tasvir edilen ‘kayıp’ evi ortaya çıkardı.
Kendisi keşiflerle ilgili olmamasına rağmen Fiorani, sanatçının Sforza Kalesi için araştırdığı iyileştirmeleri ifade ettiğini ve bazı özelliklerin kalenin gerçek görünümünden farklı çizildiğini belirtti. Fiorani, “Çizimlerinin ve yakın zamanda keşfedilen tünellerin örtüşüp örtüşmediği daha fazla araştırmayla belirlenmelidir,” ifadelerini kullandı.
Biolo, “Çizimlerinde tasvir edilen unsurlarla gerçek yapılar arasında bir bağlantı var,” dedi; ancak “Leonardo’nun kalenin inşasındaki doğrudan katkısına dair derecelendirme şu an için imkansız.” Biolo, şu anda İtalya’nın diğer şehirlerindeki bazı kamu binalarının iyileştirilmesi ve korunması amacıyla yürütülen bir projeye katılmaktadır.
Biolo, “Gelecekte en çok istediğim şey, yeni ve çığır açıcı bir keşiften çok, sıklıkla unutulan mirasımızın korunmasına yönelik artan, yaygın ve bilinçli bir eğilimdir. Bu eğilim, günümüzün bilgi ve teknolojilerinin sağladığı imkanlarla desteklenmektedir,” şeklinde bir kapanış yaptı.
